पोखरा। २४ फेवातालको सिरान फेवाफाँटका किसानलाई खेत जोत्न र धान रोप्न भ्याइनभ्याइ छ । जेठको दोस्रो सातादेखि नै सो फाँटमा धान रोप्ने चटारो शुरु हुन्छ । स्थानीय किसान मनहरि तिमिल्सिना भने कास्कीमा सबैभन्दा पहिला धान रोपिने ठाउँ नै फेवाफाँट हो । जेठ १० देखि शुरु हुन्छ, त्यसपछि शिशुवा फाँटमा धान रोपिन्छ, वर्षा हुँदाबित्तिकै खेत रोप्न शुरु हुन्छ”, उनका अनुसार सो फाँट जग्गाको स्वामित्व भएका स्थानीय कृषक जम्मा २५ प्रतिशत छन् । अरु अँधिया रोपिने गरिन्छ ।
अर्का कृषक घनश्याम देवकोटाले पाँच हलको खेतबाट ५० मुरी धान उत्पादन गरिने जानकारी दिए । “मेरो दुई हलको खेत हो, तीन हलको अँधिया कमाउने गरेको छु, २२ वर्षदेखि अँधिया खेत रोप्दै आएको छु”, उनले भने। रासायनिक मलका कारण ‘जेठोबूढो’ धान पहिलाजस्तो मगमग बसाउन छाडेको उनको भनाइ छ ।
सो फाँटको जग्गा बाँझो हुँदैन । पानी भरिरहने केही गह्रामा धान रोपिँदैन । सिमसार क्षेत्रमा हुने सिमचरीले धान खाने समस्या पनि छ । फाँटमा रोपाहार, बाउसे र हलिसँगै आधुनिक कृषि प्रणालीअन्तर्गत केही खेतमा ट्र्याक्टरको प्रयोग पनि हुने गरेको छ । किसानले जेठोबूढो चामल पाथीको रु ६०० मा बेच्ने गरेका छन् भने रु चारदेखि पाँच हजार मुरीको बिक्री गर्दै आएका छन् । यहाँ उत्पादन भएको धान बाहिरी जिल्लामा पनि पुग्ने गर्दछ ।
कास्की जिल्लाको धान उत्पादन तथा वितरण विषयमा शोधपत्र तयार गर्नुभएका अनुसन्धानकर्ता भानु पराजुलीका अनुसार फेवाफाँटको करिब ६०० हेक्टर जमिनमा २१ मेट्रिक टन धान उत्पादन हुन्छ । पछिल्लो समय तालक्षेत्र केही बढेको छ । यो फाँटमा अधिकांश पोखरा क्षेत्रका व्यवसायीको जमिन छ भने करिब २५ प्रतिशत मात्रै स्थानीयवासीको रहेको उनले जानकारी दिए ।
उनले पोखरा महानगरमा ११ हजार २०० हेक्टरमा धानखेती हुने, उत्पादन करिब ३९ हजार २०० टन मात्र हुने र त्यसमा पनि खानयोग्य भनेको २० हजार टन मात्र रहेको बताए । पोखराको स्थायी जनसङ्ख्या करिब पाँच लाख र अस्थायीसमेत गरी १५ लाख जनसङ्ख्या रहेको अनुमान छ । अहिलेको सो जनसङ्ख्यालाई आकलन गर्दा प्रतिवर्ष एक लाख टनभन्दा बढी धान उत्पादन हुनुपर्ने उनको भनाइ छ पछिल्लो समय खेतीयोग्य जमिन प्लटिङ हुँदै घर बन्न थालेपछि धान उत्पादन घट्दै गएको उनले बताए ।
महानगरपालिकाभित्र कूल धान रोपिने क्षेत्रफलमध्ये ४० प्रतिशत क्षेत्रफलमा जेठोबूढो धान रोपाइँ हुने गरेको महानगरपालिकाका कृषि तथा पशु विकास महाशाखा प्रमुख मनहर कडरियाले जानकारी दिए।
